Người lãnh đạo và những cơ hội

Người lãnh đạo và những cơ hội

Nhà văn Ma Văn Khang

Theo nguồn Tạp chí Xây dựng Đảng

           1. Ở Đại hội lần này, T. bạn tôi trúng cử Ủy viên BCH Hội Nhà văn và được bổ nhiệm Tổng Biên tập một tạp chí văn chương. Thư cho tôi, T. viết: Tất nhiên cờ đã đến tay thì em phải phất. Nhưng thật tình em mừng ít, lo lắng và bỡ ngỡ nhiều, vì đây là lần đầu tiên em trở thành người lãnh đạo!

          Người lãnh đạo như nhiều người biết, là một nhân tố quan trọng. Và, điều đó khiến bạn tôi rơi vào trạng thái cảm xúc có thật là lo lắng và bỡ ngỡ. Vì càng ngẫm nghĩ anh càng hiểu: Anh chính là nhân tố quan trọng để cấu thành một tổ chức. Một tổ chức là gì nếu không phải là khi một số đông người có một nhiệm vụ chung với một người đứng đầu - một đại diện, và mọi người có được một hệ hình cố kết với nó. Hiển nhiên, ở vị trí người lãnh đạo T. là người có quyền năng lớn hơn và phải gánh những trách nhiệm nặng nề hơn, khác với người thường. Từ đây, thừa hưởng lợi thế do chức vị mặc định, khởi thủy anh đã có được một sức hấp dẫn tự nhiên của một cộng đồng dưới quyền có một tâm lý chung là tin cậy ở người đứng đầu, là anh. Từ đây, anh là tâm điểm của cộng đồng, là điểm trông cậy, niềm hy vọng của mọi người. Từ đây, mỗi ý tưởng, quyết định của anh đều có quan hệ đến sự thịnh suy của đơn vị. Từ đây, anh tỏa ra một từ trường, một lực hút về trung tâm, hành động của anh gây vang hưởng, thậm chí được khuếch đại theo nhiều chiều trong tập thể.

          Nghiên cứu mối quan hệ giữa người đứng đầu với cộng đồng, S.Phơ-rớt, bác sĩ thần kinh và tâm thần người áo (1856-1939) - người sáng lập Phân tâm học - có những phát hiện lý thú. Ông nhấn mạnh rằng, người đứng đầu một giáo phái, một đội quân, một chủ nghĩa... ngoài ảnh hưởng chi phối về tư tưởng, quan điểm một cách thật tự nhiên, anh ta còn thiết lập nên một mối liên hệ bền chặt giữa mình (trong tư cách người đứng đầu) với toàn thể từng thành viên cụ thể, không trừ một ai trong cộng đồng. Nó giống mối quan hệ tinh thần trực tiếp giữa cả triệu binh lính với một ông tướng đứng đầu, bền chặt đến mức trong những trận chiến thời cổ đại và trung đại, một khi vị tướng thống lĩnh một bên quân tử trận thì lập tức dẫn đến sự tan rã của cả đoàn quân đông đảo.

             2. Không ai có quyền mà không biết dùng nó, thậm chí còn lạm dụng. Đó là một nguyên nhân để tham nhũng trở thành quốc nạn, được nhắc nhiều lần đến mức chẳng mấy gây xúc động. Tuy vậy, tôi vẫn nghĩ, dẫu thế nào, đó cũng chỉ là một mặt, thậm chí mặt trái của câu chuyện. Còn một mặt phải nữa. Mà lại là mặt chính yếu, cơ bản. Cô thiếu nữ bỏ lại thời vô tư để trở nên đảm đang, vị tha khi làm mẹ. Người đàn ông lêu lổng trở về vị thế người đứng mũi, chịu sào khi được làm cha. Trách nhiệm đánh thức lương tri con người. Cương vị người lãnh đạo đứng đầu một cộng đồng, một tổ chức đâu có phải là môi trường làm cho con người ta hư hỏng?! Trong đời mình, đôi ba lần tôi được tổ chức bổ nhiệm đứng đầu một vài đơn vị nho nhỏ. Ở vị trí người phụ trách, tôi nhận ra, cơ hội để con người trở nên tốt đẹp có nhiều.

            Công danh đâu phải là một khái niệm thuần túy gây nên những cảm xúc tiêu cực. Trái lại, cảm giác vinh dự nhiều khi lại lànguồn gốc của cảm hứng tích cực, nó kích thích con người hăng say, phấn chấn, thậm chí thăng hoa trong tinh thần, công việc. Công bộc là khái niệm được nhìn nhận như một vinh dự, nhưng đâu chỉ có sự hưởng thụ tinh thần, vì cùng với sự danh giá của chức quyền, anh còn được hưởng đâu có ít những quyền lợi vật chất theo quy định của phẩm trật xã hội.

            Một khi đã được là đại diện, là nhân vật trung tâm của cộng đồng thì ý thức danh dự khiến anh biết giữ gìn và tự giác phấn đấu để trở nên xứng đáng hơn. Vì anh luôn nhớ rằng, mọi người dưới quyền anh có thể tuân phục anh vì uy lực của cấp trên, nhưng quan trọng hơn, từ anh phải tỏa ra sức hấp dẫn của chân lý.

           Khi nhận ra rằng, ở vị trí này, anh đã thiết lập được một mối liên hệ tinh thần và vật chất với toàn thể cộng đồng, từ các phần tử nhỏ nhất, anh sẽ nâng cao tinh thần trách nhiệm, sự bao dung, chia sẻ và tình yêu thương con người - những phẩm chất cao quý của anh.

          Là người đứng đầu tập thể, anh có điều kiện để hấp thụ tinh hoa của các thành viên và do đó anh có điều kiện để trở nên giỏi giang hơn.

          Ở vị trí người phụ trách, đứng mũi chịu sào, mỗi hành động, ý tưởng đều có quan hệ sát sạt đến lợi ích của cộng đồng, anh luôn sống trong môi trường va chạm với nhiều thách thức - đó chính là cơ hội để anh trưởng thành nhanh hơn người thường. Lửa thử vàng, gian nan thử sức. Thời thế tạo anh hùng, có trải truân chuyên mới nên bậc siêu quần.

         Ở vị trí lãnh đạo, trường giao tiếp của anh rộng hơn, anh được tiếp xúc với nhiều đối tác hơn, đặc biệt là với cấp trên, nên điều kiện học hỏi hiểu biết của anh sẽ nhiều hơn.

          M.Phu-cô - nhà triết học Pháp (1926-1984) nói: "Trong thực tế, quyền lực có khả năng sinh sản. Nó sản xuất ra hiện thực... cùng những nghi thức của chân lý". Nghĩa là, ở cương vị đứng đầu đơn vị có quyền lực, anh có điều kiện để làm nhiều điều có ích cho cộng đồng. Anh có thể tỏa ảnh hưởng tinh thần, tác phong của anh vào công việc và cuộc sống mọi người, anh có thể tạo nên một gương mặt tinh thần cho tập thể mà anh là đại diện. Anh sẽ là một tấm gương được mọi người soi chung và noi theo. Đó chẳng phải là một phần thưởng tinh thần vô giá sao? Tóm lại, quyền lực không nhất thiết là môi trường tha hóa. Không nhất thiết là hoàn cảnh kích thích những thói tệ thâm căn của con người như tham lam, ích kỷ, tự kiêu hoặc thói ưa thích đè đầu cưỡi cổ người khác...

           3. "Bác Hồ đó là lòng ta yên tĩnh.../Bác bảo đi là đi/Bác bảo thắng là thắng". Chỉ mấy câu thơ của Tố Hữu đủ nói lên niềm kính yêu, tin tưởng của chúng ta với Bác sâu sắc và lớn lao thế nào! Tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành một hệ giá trị toàn nhân loại. Cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đang được sự hưởng ứng của toàn dân là một bằng chứng sinh động về tầm ảnh hưởng sâu rộng của lãnh tụ trong cuộc sống của dân tộc.

           Người lãnh đạo - người nêu gương. Dấu ấn tốt đẹp của người lãnh đạo với mỗi thành viên tập thể là một di sản hoàn toàn tự nhiên và quý giá. Đảng viên đi trước, làng nước theo sau. Thành ngữ này nói lên sức hấp dẫn hiển nhiên của những tư tưởng và hành động tiên phong gương mẫu của người cán bộ, đảng viên. Nhưng cũng có đảng viên hư trước, làng nước hư theo và thượng bất chính, hạ tắc loạn. Đó cũng là một khía cạnh mà tổ chức cần chú ý khi xem xét, lựa chọn để bố trí, sắp xếp cho đúng người lãnh đạo.