Thực trạng và giải pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường trong xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá hiện nay

 Ô nhiễm môi trường trong xử lý rác thải sinh hoạt đang đặt ra yêu cầu cấp bách đối với công tác quản lý nhà nước ở địa phương. Việc kiểm soát, ngăn chặn và khắc phục tình trạng này không chỉ nhằm bảo vệ sức khỏe, quyền lợi chính đáng của người dân, mà còn là nhiệm vụ chính trị, pháp lý và trách nhiệm xã hội của các cơ quan chức năng, trong đó lực lượng Công an tỉnh Thanh Hóa giữ vai trò nòng cốt trong phối hợp kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, góp phần bảo đảm môi trường sống an toàn, bền vững và văn minh.

Thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia thu gom, xử lý rác thải

Sức khỏe của Nhân dân là tài sản quý giá và đồng thời là nền tảng cơ bản cho sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: ““Mỗi một người dân yếu ớt tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”. Quan điểm này đặt ra yêu cầu rõ ràng: Nhà nước không chỉ có trách nhiệm chăm lo, phát triển y tế mà còn phải bảo đảm quyền được sống của người dân trong môi trường trong lành, an toàn.

Trong bối cảnh hiện nay, môi trường sống của con người đang chịu tác động trực tiếp từ các hoạt động sinh hoạt, sản xuất và phát triển đô thị, trong đó rác thải sinh hoạt là một trong những nguồn ô nhiễm chủ yếu. Việc quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt không hiệu quả dẫn đến ô nhiễm đất, nước, không khí, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đồng thời làm giảm chất lượng sống và khả năng phát triển bền vững của địa phương.

Do đó, việc giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường trong xử lý rác thải sinh hoạt (RTSH) là hết sức cần thiết. Đây không chỉ là yêu cầu bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của người dân, mà còn là nhiệm vụ chính trị, pháp lý và đạo đức của các cơ quan quản lý nhà nước. Trong đó, lực lượng Công an tỉnh Thanh Hóa giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phối hợp kiểm tra, giám sát, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường, đảm bảo thực thi nghiêm các quy định bảo vệ môi trường, đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương và các ngành liên quan triển khai các giải pháp phòng ngừa và khắc phục ô nhiễm, hướng tới xây dựng môi trường sống bền vững, an toàn và văn minh cho người dân.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Công an tỉnh Thanh Hóa, cùng với việc triển khai đồng bộ các giải pháp về quản lý và xử lý rác thải sinh hoạt, công tác này trên địa bàn tỉnh đã đạt những tiến triển rõ rệt. Thời gian qua, việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt đã ghi nhận nhiều kết quả cụ thể, như: đầu tư các khu xử lý bằng công nghệ đốt hoặc công nghệ hỗn hợp thay thế công nghệ chôn lấp, góp phần giảm thể tích lượng rác phải xử lý, hạn chế sử dụng quỹ đất, giảm thiểu ô nhiễm do mùi hôi, nước rỉ rác, côn trùng; tỷ lệ rác thải thu gom, xử lý đạt trên 93,68% tổng số phát sinh; phương tiện vận chuyển hầu hết đều đảm bảo thiết kế theo Quy chuẩn kỹ thuật, các tuyến chính và khu đô thị đều sử dụng xe ép chuyên dụng…

Theo thống kê trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá hiện có 49 dự án xử lý RTSH đang hoạt động và được đầu tư, gồm 16 khu xử lý bằng biện pháp chôn lấp hợp vệ sinh do UBND cấp huyện (cũ) làm chủ đầu tư; 18 lò đốt được đầu tư từ ngân sách nhà nước; 09 lò đốt đầu tư không từ ngân sách (chủ đầu tư tự đầu tư) và 06 dự án đang trong quá triển khai thực hiện. Trong đó, chỉ một số ít khu xử lý hoạt động có hiệu quả, còn lại hầu hết các bãi chôn lấp không đảm bảo môi trường do bị quá tải, công trình, biện pháp xử lý nước thải, khí thải bị xuống cấp; 11 lò đốt đã bị hư hỏng và dừng vận hành; 05 lò đốt chưa đảm bảo hồ sơ về môi trường; 05/06 dự án đã triển khai nhưng chưa đi vào hoạt động, 01 dự án đang vận hành thử nghiệm.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác thu gom, vận chuyển xử lý RTSH vẫn có những hạn chế, là nguyên nhân tiềm ẩn vi phạm về môi trường, ảnh hưởng đến an toàn trật tự.

Tỷ lệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt còn thấp (26,70%), trong khi chôn lấp hợp vệ sinh vẫn chiếm tỷ trọng cao (49,58%), chưa đáp ứng định hướng giảm chôn lấp, tăng xử lý bằng công nghệ tiên tiến theo Quyết định số 1592/QĐ-UBND của UBND tỉnh Thanh Hóa.

Trong tổng số 16 khu xử lý rác thải bằng hình thức chôn lấp, có 3 khu quy mô lớn tại phường Đông Quang, Sầm Sơn và Bỉm Sơn đã quá tải, phát sinh ô nhiễm môi trường; các khu còn lại chủ yếu quy mô nhỏ, không bảo đảm yêu cầu môi trường. Nhiều bãi chôn lấp dù đã quá tải vẫn phải gia hạn hoạt động do nhu cầu cấp bách, làm gia tăng nguy cơ ô nhiễm trên địa bàn.

Trong tổng số 15 lò đốt rác thải trên địa bàn tỉnh, chỉ có 2 lò đốt công suất lớn tại xã Trường Lâm (Công ty CP Môi trường Nghi Sơn) và xã Vĩnh Lộc (Công ty CP Sản xuất và Thương mại Bimivina) đáp ứng yêu cầu tiếp nhận, xử lý rác và bảo đảm yếu tố môi trường. Các lò đốt còn lại chủ yếu quy mô, công suất nhỏ, không đáp ứng nhu cầu xử lý, chưa phù hợp quy hoạch xử lý chất thải rắn của tỉnh và tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; một số cơ sở chưa đầy đủ hồ sơ môi trường nhưng vẫn được chấp thuận hoạt động để xử lý rác phát sinh cục bộ.

Nhiều địa phương dù đã quy hoạch, đầu tư xây dựng lò đốt rác thải sinh hoạt nhưng do hạn chế về công nghệ, quản lý và nguồn lực nên vận hành kém hiệu quả, phải dừng hoạt động, gây mất cân đối quy hoạch, phân vùng xử lý rác và lãng phí ngân sách nhà nước; đồng thời phát sinh tình trạng thu gom, vận chuyển rác từ địa phương không có cơ sở xử lý đến nơi khác không đúng tuyến quy định. Bên cạnh đó, tiến độ triển khai các dự án xử lý rác thải trọng điểm còn chậm, chủ yếu do khâu thẩm định, lựa chọn nhà đầu tư chưa bảo đảm năng lực tài chính và chuyên môn, dẫn đến nhiều dự án phải gia hạn, điều chỉnh nhiều lần.

Bên cạnh đó, có dự án dù đã hoàn thành đầu tư, xây dựng nhưng chưa thể đưa vào vận hành do vướng mắc về cơ chế, chính sách hỗ trợ xử lý chất thải rắn và mức phí dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt, điển hình là dự án nhà máy xử lý rác thải tại xã Đông Nam (nay là phường Đông Quang). Công tác quy hoạch đầu tư nhà máy xử lý, phân vùng xử lý rác thải sinh hoạt giữa các địa phương còn thiếu đồng bộ, toàn diện; có nơi đầu tư nhà máy công suất lớn nhưng quy hoạch vùng tiếp nhận chưa phù hợp, dẫn đến hoạt động không đạt công suất thiết kế, trong khi nhiều địa phương khác lại thiếu hoặc không có cơ sở xử lý. Ngoài ra, ý thức thu gom, phân loại rác thải sinh hoạt trong cộng đồng dân cư còn hạn chế, làm gia tăng khối lượng rác phải xử lý và đẩy nhanh tình trạng quá tải tại các bãi chôn lấp.

Để phòng ngừa nguy cơ mất an ninh, trật tự từ các vấn đề môi trường, đồng thời bảo đảm mục tiêu xử lý rác thải sinh hoạt hiệu quả, bền vững, Công an tỉnh Thanh Hoá cần tập trung một số giải pháp sau:

Đối với công tác tham mưu: tiếp tục tham mưu choUBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành và tổ chức liên quan (Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Sở Khoa học và Công nghệ…) rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch xử lý rác thải sinh hoạt phù hợp với thực tiễn. Trong đó, ưu tiên quy hoạch các cụm xử lý liên huyện nhằm giảm áp lực đầu tư dàn trải, phân bổ hợp lý mạng lưới các khu xử lý; lựa chọn các dự án ứng dụng công nghệ tiên tiến như đốt thu hồi năng lượng, tái chế, sản xuất phân hữu cơ; đồng thời kiên quyết rà soát, thu hồi các dự án chậm tiến độ, nhà đầu tư không đủ năng lực.

Cùng với đó, nghiên cứu xây dựng, ban hành mức giá dịch vụ xử lý rác thải phù hợp, bảo đảm tính khả thi và sức hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân, hội viên, đoàn viên nâng cao nhận thức về phân loại rác tại nguồn, tái sử dụng, tái chế rác thải, qua đó giảm thiểu lượng rác phát sinh; khuyến khích sáng kiến, ứng dụng giải pháp và công nghệ mới trong xử lý rác thải sinh hoạt.

Đối với công tác phòng ngừa, xử lý vi phạm: triển khai đồng bộ, kiên quyết và có trọng tâm, trọng điểm. Trước hết, tập trung rà soát, đánh giá toàn diện thực trạng các khu chôn lấp, lò đốt rác thải đang hoạt động và các dự án xử lý rác thải đang triển khai; trên cơ sở đó phối hợp với cơ quan có thẩm quyền kiến nghị lộ trình đóng bãi, dừng hoạt động đối với các khu xử lý quá tải, không bảo đảm yêu cầu môi trường, từng bước giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm tại các bãi chôn lấp rác thải.

Song song với đó, cầntăng cường phối hợp kiểm tra, đánh giá các cơ sở xử lý rác thải bằng công nghệ đốt đang hoạt động; hướng dẫn chủ đầu tư hoàn thiện đầy đủ thủ tục pháp lý, hồ sơ môi trường, làm căn cứ triển khai các hạng mục công trình bảo vệ môi trường theo quy định, không để vi phạm kéo dài. Kiên quyết tham mưu thu hồi các dự án chậm tiến độ, nhà đầu tư không đáp ứng năng lực; đồng thời lựa chọn nhà đầu tư đủ năng lực tài chính, chuyên môn, sử dụng công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường, bảo đảm dự án triển khai đúng tiến độ, phát huy hiệu quả.

Bên cạnh đó, tham mưu Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành liên quan tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong triển khai các dự án đầu tư xử lý rác thải sinh hoạt; đôn đốc chủ đầu tư các dự án đã được phê duyệt khẩn trương hoàn thiện, đưa nhà máy vào hoạt động, tránh tình trạng kéo dài, lãng phí. Đồng thời, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư và mức giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải phù hợp, tạo sức hút đối với doanh nghiệp tham gia lĩnh vực này.

Cùng với các giải pháp trên, tăng cường biện pháp nghiệp vụ nhằm phát hiện, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường và kinh tế trong hoạt động xử lý rác thải. Trọng tâm là đấu tranh với các hành vi gây ô nhiễm môi trường, các vi phạm hành chính nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận, cũng như các sai phạm trong đấu thầu, quản lý đầu tư, biểu hiện lãng phí, thiếu trách nhiệm trong triển khai các dự án xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn.

Học viên: Lương Ngọc Hải

Lớp: TCLLCT A3.K52A

Đơn vị công tác: Công an tỉnh Thanh Hoá

------------------------

Tài liệu tham khảo

Báo cáo của UBND tỉnh Thanh Hoá về Kết quả thực hiện công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải nhựa và nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, năm 2025.