Người con uy tín nhất của bản Mông, huyện Mường Lát trong việc xóa bỏ hủ tục lạc hậu, gương mẫu thực hiện nếp sống văn hóa mới

 Dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi, ông Lầu Minh Pó, dân tộc Mông, xã Pù Nhi, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa là người uy tín nhất trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc cộng đồng người Mông và trong việc xóa bỏ hủ tục tang ma dài ngày, và làm “cuộc cách mạng” đưa người chết vào hòm, thực hiện nếp sống văn hóa mới, nêu gương cho lớp trẻ người Mông hôm nay học tập.

Chân dung ông Lầu Minh Pó - Người có uy tín nhất đồng bào Mông Mường Lát trong việc làm “cuộc cách mạng” đưa người chết vào quan tài.

 

 Pù Nhi là xã vùng cao của huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa, có đường biên giới dài 15km tiếp giáp với nước bạn Lào, với tổng diện tích tự nhiên là 6,571 ha, có 03 mốc giới 305, 306, 307. Toàn xã hiện nay có 11 bản, trong đó có 7 bản người Mông gồm 1253 hộ với 5758 nhân khẩu sinh sống (theo số liệu tháng 8/ 2023), bao gồm 6 dân tộc anh em sinh sống, chủ yếu là người Mông.

Địa hình của xã Pù Nhi chủ yếu núi cao, độ dốc lớn, lại bị chia cắt bởi các con suối, tạo nên những vùng biệt lập. Vì thế, các thôn, bản của xã Pù Nhi thường ở cách xa nhau. Điều kiện tự nhiên hết sức khắc nghiệt, đời sống của bà con Nhân dân gặp nhiều khó khăn, kinh tế xã hội kém phát triển, nhận thức của đồng bào còn hạn chế, các hủ tục cũ ăn sâu vào tiềm thức khó thay đổi, nhiều hủ tục lạc hậu vẫn còn tồn tại như: nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, tục tang ma dài ngày,...

Ông Lầu Minh Pó - Người có uy tín tiêu biểu nhất người Mông, Mường Lát (đứng thứ 2 từ phải sang) cùng các nghệ nhân dân gian dân tộc Mông, tỉnh Thanh Hóa, tham gia Ngày hội văn hóa dân tộc Mông toàn quốc lần thứ III, từ ngày 24-26/12/2021 tại tỉnh Lai Châu

 

Là người con dân tộc Mông, sinh ra trên đỉnh Pha Đén và lớn lên trên đỉnh núi Pù Toong thuộc xã Pù Nhi, hơn ai hết, ông Lầu Minh Pó hiểu được các quan niệm, phong tục, tập quán lạc hậu lâu đời đã ăn sâu vào nếp nghĩ, nếp sống của bà con. Do đó, để xóa bỏ các hủ tục không phải một sớm, một chiều mà làm được luôn.

Ngay từ khi có Đề án“Tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020” được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 2181/QĐ-UBND ngày 25/6/2013 (gọi tắt là Đề án 2181) ra đời, ông Lầu Minh Pó đã bắt đầu đi khắp các bản người Mông trên địa bàn huyện Mường Lát, để tuyên truyền, để vận động, hướng dẫn bà con thực hiện nếp sống mới. Ông Pó đã tích cực phối hợp với cấp uỷ, chính quyền địa phương, đặc biệt là lực lượng Công an vận động đồng bào Mông tham gia mô hình “Dòng họ tự quản về an ninh, trật tự”.

Toàn cảnh Hội nghị tuyên truyền nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông huyện Mường Lát, tại Trung tâm văn hóa xã Pù Nhi.

Thông qua mô hình này, đãbảo đảm ổn định tình hình an ninh, trật tự, tuyên truyền vận động Nhân dân tuân thủ pháp luật: không tin, không nghe, không làm theo các luận điệu của phần tử phản động, kẻ xấu xúi giục, đặc biệt là hoạt động tuyên truyền, lôi kéo người Mông tham gia thành lập “Nhà nước Mông”,xóa bỏ các hủ tục lạc hậu thực hiện nếp sống mới trong việc cưới, việc tang,...

Để vận động được các dòng họ xây dựng mô hình thì việc đầu tiên là phải bắt tay xây dựng mô hình ngay trong dòng họ nhà mình. Vì vậy, với tư cách là trưởng họ Lâu (họ Lầu) xã Pù Nhi, ông Lầu Minh Pó đã phối hợp các ban, ngành, đoàn thể đặc biệt là lực lượng Công an xây dựng mô hình “Dòng họ tự quản về an ninh, trật tự”.

 Từ việc xây dựng mô hình dòng họ Lâu, ban đầu chỉ có 03 dòng họ ủng hộ thêm (đó là dòng họ: Hơ, Thao, và Chá), đến nay, tất cả các dòng họ người Mông trên địa bàn huyện Mường Lát đều ủng hộ và thực hiện theo, xoá bỏ các hủ tục lạc hậu và quyết tâm đưa người chết vào hòm (quan tài). Cụ thể là tất cả 7 bản Mông của xã Pù Nhi, 6 bản Mông của xã Nhi Sơn, bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, tất cả 15 bản xã Trung Lý và các bản Mông thuộc xã Mường Lý đều đã thực hiện theo việc tang ma. Cá nhân ông Lầu Minh Pó đã cùng lực lượng Công an vận động, xây dựng mô hình “Dòng họ họ tự quản về an ninh, trật tự” tại xã Pù Nhi làm gương, làm mẫu để lan tỏa cộng đồng.  Việc xây dựng mô hình “Dòng họ tự quản về an ninh, trật tự” trên địa bàn xã Pù Nhi đã góp phần giúp đồng bào Mông Pù Nhi nói riêng và người Mông Mường Lát nói chung, tin tưởng vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; trang bị kiến thức pháp luật cơ bản để cảnh giác trước âm mưu của kẻ xấu, phần tử phản động.

Vui hội ngày xuân - Người Mông, huyện Mường Lát hôm nay đã dần xóa bỏ các hủ tục để vươn lên phát triển, hòa nhập với các dân tộc anh em khác trên địa bàn.

 

Trong năm 2020 và 2021, với uy tín cá nhân và tinh thần trách nhiệm, ông Lầu Minh Pó đã tham gia hoà giải nhiều vụ việc mâu thuẫn, xung đột liên quan đến tục tang ma của người Mông trên địa bàn xã Pù Nhi. Vì theo quan niệm của người Mông, gia đình khi có người chết, các anh em trong nhà phải góp trâu, bò, lợn, gà để tiễn đưa người chết về với tổ tiên; đặc biệt, người có nhiều anh em, nhiều con trai, người càng có uy tín trong dòng họ thì khi chết càng phải tổ chức đám ma thật to để thể hiện lòng hiếu kính với người đã khuất. Tang lễ thường được tổ chức từ 3 đến 5 ngày, thậm chí 7 ngày để tế lễ và đợi ngày đẹp mới chôn cất; những gia đình có 10 người con thì bố chết phải giết thịt 10 con trâu, bò, do đó gia đình nào nghèo thì phải sang đời cháu mới trả hết nợ; những hộ nghèo không có trâu, bò thì phải vay mượn, sau mỗi đám tang mắc nợ nhiều năm mới trả hết được. Người dân cho rằng, nếu không làm đúng một bước trong thủ tục tang ma thì người chết sẽ quay ngược trở lại với người sống, làm họ ốm đau bệnh tật, thậm chí là cả gia đình, dòng họ sẽ chết theo. Mặc dù ai cũng nhận thấy tục lệ này không phù hợp, ô nhiễm môi trường, khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh khó khăn, túng thiếu nhưng không ai dám làm trái, dám thay đổi.

Đám ma cụ Lâu Chứ Dơ tại bản Pha Đén, xã Pù Nhi, huyện Mường Lát - Người đầu tiên ở bản chết được đưa vào quan tài, năm 2013, cũng là người chú ruột
của ông Lầu Minh Pó.

 

Như đã nói ở trên, đầu năm 2013, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa ban hành Đề án “Tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hoá”(gọi tắt là Đề án 2181) được triển khai thực hiện, trùng hợp trong năm, chú ruột của ông Pó mất. Nhằm thay đổi nhận thức về tang ma đối với bà con, và nêu gương cho bà con thôn bản, ông Pó đã làm công tác tư tưởng, vận động những người thân trong gia đình đưa thi hài người chú vào quan tài; đồng thời, không giết thịt trâu, bò hàng loạt để cúng bái như trước kia người Mông vẫn thường làm; đám tang cũng được rút ngắn từ 7 ngày xuống còn 2 ngày rưỡi hoặc 3 ngày, nhanh gọn và đơn giản hơn. Đây là lần đầu tiên người chết trong đồng bào Mông, huyện Mường Lát được đưa vào quan tài khâm liệm. Những đám tang tiếp sau, nhiều gia đình, dòng họ khác trong cộng đồng người Mông bắt đầu làm theo. Đến nay 100% đám tang của đồng bào Mông tại Pù Nhi huyện Mường Lát và các xã lân cận có người Mông sinh sống đều được cử hành theo nghi thức mới, đoạn tuyệt hoàn toàn với những hủ tục lạc hậu tồn tại bao đời nay.

Để vận động, thay đổi những người xung quanh, ông Pó đã lặn lội đi khắp các bản của người Mông để nói chuyện, khuyên nhủ, thuyết phục bằng chính câu chuyện đám tang của chú ruột mình, đặc biệt là những người đứng đầu dòng họ, những người có uy tín, già làng trưởng bản, dần dà mưa dần thấm lâu, bà con Nhân dân đã thấy được những quan niệm, việc làm của mình lâu nay nó là hủ tục cần phải xoá bỏ, ông Pó đã thành công.

 

 Có thể khẳng định, vai trò quan trọng của người có uy tín trong đồng bào vùng dân tộc thiểu số đã được thể hiện một cách rõ nét. Họ là những con người rất đỗi bình thường, song, tinh thần trách nhiệm cao với cộng đồng, với xã hội, và đặc biệt là dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi cả một tập tục tồn tại từ bao đời nay, người có uy tín ở Mường Lát, như ông Lầu Minh Pó, đã và đang đóng góp sức mình xây dựng quê hương Mường Lát ngày càng đổi thay, khởi sắc./.

 

Học viên: Ly Ly Pó

Lớp: TCLLCT không tập trung, huyện Mường Lát