Một số quy định mới trong Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018

             Sau 13 năm thực hiện Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005 và đã được sửa đổi năm 2007, năm 2012; việc phòng, chống tham nhũng đã được quy định cụ thể, chi tiết phục vụ cho hoạt động quản lý của Nhà nước khi đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới. Tuy nhiên, qua thực tiễn các quy định trong văn bản quy phạm pháp luật này đã bộc lộ những vấn đề cần được bổ sung.

          Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 20 tháng 11 năm 2018, có hiệu lực 01/7/2019, thay thế cho Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005,bao gồm 10 chương với 96 điều. Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 ra đời đã khắc phục những nội dung còn thiếu trong việc kê khai các loại tài sản; đối tượng kê khai tài sản; thời điểm kê khai tài sản; thêm một số loại tài sản, thu nhập phải kê khai… tạo cơ sở cho việc thực hiện thống nhất trong hoạt động quản lý nhà nước về tài sản đối với các chủ thể có liên quan đến việc kê khai tài sản. Với tinh thần đó, chúng tôi xin trao đổi một số điểm mới trong Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018.

 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 bổ sung trách nhiệm phòng, chống tham nhũng của doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước, cụ thể:

Những người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập quy định tại Điều 34 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 ngoài việc phải kê khai các loại tài sản, thu nhập theo quy định trước đây như: nhà, quyền sử dụng đất; kim khí quý, đá quý, tiền, giấy tờ có giá mà mỗi tài sản có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên; tài sản, tài khoản ở nước ngoài; thu nhập chịu thuế theo quy định của pháp luật. Luật mới yêu cầu các đối tượng nêu trên còn phải kê khai thêm công trình xây dựng và tài sản khác gắn liền với đất, nhà ở, công trình xây dựng. Đồng thời, các đối tượng còn phải kê khai cả tổng thu nhập giữa 02 lần kê khai.

Nếu như trước đây, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2015 không đề cập đến phương thức và thời điểm kê khai thì Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 quy định khá cụ thể. Theo đó, việc kê khai tài sản thu nhập được thực hiện theo các phương thức và thời gian như sau:

Bên cạnh đó, Điều 39 của Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 nêu rõ, bản kê khai của người có nghĩa vụ kê khai phải được công khai tại cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi người đó thường xuyên làm việc. Bản kê khai của người dự kiến được bổ nhiệm giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý được công khai tại cuộc họp lấy phiếu tín nhiệm. Bản kê khai của người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND phải được công khai theo quy định của Luật Bầu cử.

 Năm là, kê khai không trung thực có thể bị buộc thôi việc

Về công khai, minh bạch về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị (Mục 1, chương II). Luật Phòng, chống tham nhũngnăm 2018 không quy định công khai, minh bạch trong các lĩnh vực mà chỉ quy định các nguyên tắc về nội dung, hình thức, trách nhiệm thực hiện công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Mục này cũng quy định về trách nhiệm giải trình, báo cáo công tác phòng, chống tham nhũngvà tiêu chí đánh giá về công tác phòng, chống tham nhũng.

Về xây dựng và thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ (Mục 2, chương II): kế thừa Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2015, Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2018 quy định mang tính nguyên tắc trong việc ban hành và thực hiện các quy định về định mức, tiêu chuẩn, chế độ để không dẫn đến chồng chéo với quy định của pháp luật hiện hành.

Về thực hiện quy tắc ứng xử của người có chức vụ, quyền hạn (Mục 3, chương II): Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 tiếp tục quy định về quy tắc ứng xử của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị và việc tặng quà và nhận quà tặng với một số chỉnh lý so với Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2015 và bổ sung quy định về kiểm soát xung đột lợi ích tại điều 23.

Về chuyển đổi vị trí công tác của cán bộ, công chức, viên chức (Mục 4, chương II): Luật tiếp tục quy định nguyên tắc chuyển đổi vị trí công tác, vị trí công tác và thời hạn phải định kì chuyển đổi, kế hoạch chuyển đổi vị trí công tác.

- Cải cách hành chính, ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lý và thanh toán không dùng tiền mặt (Mục 5, chương II): Luật có quy định chi tiết hơn các nội  Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2015 tại Điều 28 và thanh toán không dùng tiền mặt tại Điều 29.

Kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị (Mục 6, chương II): Đây là một trong những nội dung mới và thay đổi căn bản so với Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2015. Tại mục này, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã quy định cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập; kê khai tài sản, thu nhập, xác minh tài sản, thu nhập; cơ sở dữ liệu về tài sản, thu nhập.

Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2018 quy định cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập theo hướng tăng cường một bước tính tập trung và phù hợp với thực tiễn tổ chức bộ máy nhà nước ta hiện nay, bảo đảm tính khả thi; quy định mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai đến tất cả cán bộ, công chức và một số nhóm viên chức giữ chức vụ, chức danh quản lý để từng bước quản lý chặt chẽ về dữ liệu tài sản, thu nhập, qua đó theo dõi, xác minh phục vụ cho công tác phòng, chống tham nhũng; đồng thời, đổi mới căn bản phương thức kê khai để giảm bớt số đối tượng phải kê khai hằng năm và khắc phục tính hình thức trong thực hiện.

Luật Luật Phòng, chống tham nhũng năm năm 2018 cũng bổ sung căn cứ xác minh theo kế hoạch xác minh tài sản, thu nhập hằng năm đối với người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập được lựa chọn ngẫu nhiên; quy định cụ thể về thẩm quyền yêu cầu, kiến nghị xác minh tài sản, thu nhập; nội dung xác minh tài sản, thu nhập; trình tự xác minh tài sản, thu nhập và xử lý hành vi kê khai tài sản, thu nhập không trung thực, giải trình nguồn gốc tài sả, thu nhập tăng thêm không trung thực.

Kế thừa quy định của Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2015, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 tiếp tục quy định về công tác kiểm tra của cơ quan quản lý nhà nước; công tác tự kiểm tra của cơ quan, tổ chức, đơn vị; có bổ sung quy định kiểm tra hoạt động chống tham nhũng trong cơ quan thanh tra, kiểm toán nhà nước, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân tại điều 57; bổ sung quy định thẩm quyền của cơ quan thanh tra, kiểm toán nhà nước trong thanh tra, kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng tại điều 61; xử lý vụ việc có dấu hiệu tham nhũng được phát hiện qua hoạt động thanh tra, kiểm toán tại điều 62; xử lý vi phạm trong hoạt động thanh tra, kiểm toán tại điều 64.

Luật Phòng, chống tham nhũngnăm 2018 đã quy định thành một chương riêng và sửa đổi, bổ sung nhằm cụ thể hoá và đề cao vai trò của người đứng đầu. Theo đó, quy định nội dung trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phòng, chống tham nhũng (Điều 70); quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong việc áp dụng biện pháp tạm đình chỉ công tác, tạm thời chuyển sang vị trí công tác khác đối với người có hành vi vi phạm (Điều 71); quy định trách nhiệm và xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do cơ quan mình quản lý, phụ trách (Điều 72 và Điều 73).

Đây là chương có nhiều nội dung mới được bổ sung, thể hiện sự nghiêm minh trong xử lý tham nhũng và các hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tăng cường hiệu quả thực thi, hiệu quả của công tác phòng, chống tham nhũng. Đối với xử lý tham nhũng, so với Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2015, Luật Phòng, chống tham nhũngnăm 2018 đã quy định rõ các nguyên tắc về việc xử lý tham nhũng (Điều 92, Điều 93). Đối với xử lý hành vi khác vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã bổ sung quy định tại mục 2 Chương IX. Theo đó, Điều 94 liệt kê các hành vi  khác vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũngvà quy định mang tính nguyên tắc xử lý đối với các hành vi này; Điều 95 quy định xử lý hành vi khác vi phạm quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước.

Xuất phát từ vai trò quan trọng của công tác phòng, chống tham nhũng; trên cơ sở khắc phục những tồn tại, hạn chế của Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2015, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã tạo hành lang pháp lý hoàn thiện, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn về việc giải quyết vấn đề phòng, chống tham nhũng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động quản lý nhà nước trong thời kỳ đổi mới.

Trên đây là những điểm mới cơ bản trong Luật Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018. Rất mong nhận được sự quan tâm, trao đổi của các đồng nghiệp.